- 读书 >
- 太平广记 - (宋)李昉、扈蒙、徐铉等 >
- 气义 >
- 气义一
吴保安
吴保安,字永固,河北人,任遂州方义尉。其乡人郭仲翔,即元振从侄也。仲翔有才学,元振将成其名宦。会南蛮作乱,以李蒙为姚州都督,帅师讨焉。蒙临行,辞元振。元振乃见仲翔,谓蒙曰:”弟之孤子,未有名宦。子姑将行,如破贼立功,某在政事,当接引之,俾其縻薄俸也。“蒙诺之。仲翔颇有干用,乃以为判官,委之军事。至蜀,保安寓书于仲翔曰:”幸共乡里,籍甚风猷。虽旷不展拜,而心常慕仰。吾子国相犹子,慕府硕才。果以良能,而受委寄。李将军秉文兼武,受命专征,亲绾大兵,将平小寇。以将军英勇,兼足下才能,师之克殄,功在旦夕。保安幼而嗜学,长而专经。才乏兼人,官从一尉。僻在剑外,地迩蛮陬。乡国数千,关河阻隔。况此官已满,后任难期。以保安之不才,厄选曹之格限。更思微禄,岂有望焉?将归老丘园,转死沟壑。侧闻吾子,急人之忧,不遗乡曲之情,忽垂特达之眷。使保安得执鞭弭,以奉周旋。录及细微,薄沾功效。承兹凯入,得预末班。是吾子丘山之恩,即保安铭镂之日。非敢望也,愿为图之。唯照其款诚,而宽其造次,专策驽蹇,以望招携。“仲翔得书,深感之。即言于李将军,召为管记。未至而蛮贼转逼,李将军至姚州,与战破之。乘胜深入,蛮覆而败之。李身死军没,仲翔为虏。蛮夷利汉财物,其没落者,皆通音耗,令其家赎之,人三十匹。保安既至姚州,适值军没,迟留未返。而仲翔于蛮中,间关致书于保安曰:”永固无恙(保安之字,“字”原作“子”,据明抄本改)。顷辱书未报,值大军已发。深入贼庭,果逢挠败。李公战没,吾为囚俘。假息偷生,天涯地角。顾身世已矣,念乡国窅然。才谢钟仪,居然受絷。身非箕子,且(“且”原作“山”,据明抄本改)见为奴。海畔牧羊,有类于苏武;宫中射雁,宁期于李陵。吾自陷蛮夷,备尝艰苦。肌肤毁剔,血泪满地。生人至艰,吾身尽受。以中华世族,为绝域穷囚。日居月诸,暑退寒袭。思老亲于旧国,望松槚于先茔。忽忽发狂,腷臆流恸,不知涕之无从。行路见吾,犹为伤愍。吾与永固,虽未披款,而乡思先达,风味相亲。想睹光仪,不离梦寐。昨蒙枉问,承间便言。李公素知足下才名,则请为管记。大军去远,足下来迟。乃足下自后于戎行,非仆遗于乡曲也。足下门传余庆,无祚积善。果事期不入,而身名并全。向若早事麾下,同幕府,则绝域之人,与仆何异?吾今在厄,力屈计穷。而蛮俗没留,许亲族往赎。以吾国相之侄,不同众人,仍苦相邀,求绢千匹。此信通闻,仍索百缣。愿足下早附白书,报吾伯父。宜以时到,得赎吾还。使亡魂复归,死骨更肉,唯望足下耳。今日之事,请不辞劳。若吾伯父已去庙堂,难可咨启,即愿足下,亲脱石父,解夷吾之骖,往赎华元,类宋人之事。济物之道,古人犹难。以足下道义素高,名节特着,故有斯请,而不生疑。若足下不见哀矜,猥同流俗,则仆生为俘囚之竖,死则蛮夷之鬼耳。更何望哉!已矣吴君,无落吾事。“保安得书,甚伤之。时元振已卒,保安乃为报,许赎仲翔。仍倾其家,得绢二百匹往。因住巂州,十年不归。经营财物,前后得绢七百匹,数犹未至。保安素贫窭,妻子犹在遂州。贫赎仲翔。遂与家绝。每于人有得,虽尺布升粟,皆渐而积之。后妻子饥寒,不能自立。其妻乃率弱子,驾一驴,自往泸南,求保安所在。于途中粮尽,犹去姚州数百。其妻计无所出,因哭于路左,哀感行人。时姚州都督杨安居乘驿赴郡,见保安妻哭,异而访之。妻曰:”妾夫遂州方义尉吴保安,以友人没蕃,丐而往赎,因住姚州。弃妾母子,十年不通音问。妾今贫苦,往寻保安。粮乏路长,是以悲泣。“安居大奇之。谓曰:”吾前至驿,当候夫人,济其所乏。“既至驿,安居赐保安妻钱数千,给乘令进。安居驰至郡,先求保安见之,执其手升堂。谓保安曰:”吾常读古人书,见古人行事,不谓今日亲睹于公。何分义情深,妻子意浅,捐弃家室,求赎友朋,而至是乎?吾见公妻来,思公道义,乃心勤伫,愿见颜色。吾今初到,无物助公。且于库中假官绢四百匹,济公此用。待友人到后,吾方徐为填还。“保安喜,取其绢,令蛮中通信者持(”持“原作”特“,据明抄本改)往。向二百日而仲翔至姚州,形状憔悴,殆非人也。方与保安相识,语相泣也。安居曾事郭尚书,则为仲翔洗沐,赐衣装,引与同坐,宴乐之。安居重保安行事,甚宠之。于是令仲翔摄治下尉。仲翔久于蛮中,且知其款曲,则使人于蛮洞市女口十人,皆有姿色。既至,因辞安居归北,且以蛮口赠之。安居不受曰:”吾非市井之人,岂待报耶?钦吴生分义,故因人成事耳。公有老亲在此,且充甘膳之资。“仲翔谢曰:”鄙身得还,公之恩也。微命得全,公之赐也。翔虽瞑目,敢忘大造。但此蛮口,故为公求来。公今见辞,翔以死请。“安居难违,乃见其小女曰:”公既频繁有言,不敢违公雅意。此女最小,常所钟爱。今为此女,受公一小口耳。“因辞其九人。而保安亦为安居厚遇,大获资粮而去。仲翔到家,辞亲凡十五年矣。却至京,以功授蔚州录事叅军,则迎亲到官。两岁,又以优授代州户曹叅军,秩满内忧。葬毕,因行服墓次,乃曰:”吾赖吴公见赎,故能拜职养亲。今亲殁服除,可以行吾志矣。“乃行求保安。而保安自方义尉选授眉州彭山丞。仲翔遂至蜀访之。保安秩满,不能归,与其妻皆卒于彼,权窆寺内。仲翔闻之,哭甚哀。因制衰麻,环佩加杖,自蜀郡徒跣,哭不绝声。至彭山,设祭酹毕,乃出其骨,每节皆墨记之(墨记骨节,书其次第,恐葬敛时有失之也),盛于练囊。又出其妻骨,亦墨记贮于竹笼。而徒跣亲负之,徒行数千里,至魏郡。保安有一子,仲翔爱之如弟。于是尽以家财二十万,厚葬保安。仍刻石颂美。仲翔亲庐其侧,行服三年。既而为岚州长史,又加朝散大夫。携保安子之官,为娶妻,恩养甚至。仲翔德保安不已。天宝十二年,诣阙,让朱绂及官子保安之子以报。时人甚高之。初,仲翔之没也,赐蛮首为奴。其主爱之,饮食与其主等。经岁,仲翔思北,因逃归。追而得之,转卖于南洞。洞主严恶,得仲翔,苦役之,鞭笞甚至。仲翔弃而走,又被逐得,更卖南洞中。其洞号菩萨蛮,仲翔居中经岁,因厄复走,蛮又追而得之,复卖他洞。洞主得仲翔,怒曰:”奴好走,难禁止邪?“乃取两板,各长数尺,令仲翔立于板,以钉自(”自“原作”其“,据明抄本改)足背钉之,钉达于木。每役使,常带二木行。夜则纳地槛中,亲自锁闭。仲翔二足,经数年疮方愈。木鏁地槛,如此七年,仲翔初不堪其忧。保安之使人往赎也,初得仲翔之首主。展转为取之,故仲翔得归焉。(出《纪闻》)
【译文】
吴保安的字叫永固,是河北人,官职是河北方义县尉。他家乡的郭仲翔是元振的堂侄。郭仲翔很有才学,元振想帮助他当官。南方的少数民族作乱,朝廷派李蒙为姚州都督,率领军队前去讨伐。李蒙出发之前向元振辞行,元振将郭仲翔推荐给李蒙说:”这是我弟弟的独生子,还没有官职。我想让他跟着你,如果能够杀敌立功,我会在朝廷想办法提拔他,让他去提任个不重要的职务。“李蒙答应了,郭仲翔很有才干,被聘任为判官,帮助李蒙处理军务。到了蜀郡,吴保安写信给郭仲翔说:”有幸和你是同乡,知道你品德高尚,虽然平时没有结交,但是心中对你一直很仰慕。宰相对待你如同亲生儿子,你又有当官的才能。如今宰相安排你去那里,李蒙将军文武兼备,接受命令出征,亲自率领大军,必然能剿灭作乱的小股敌人,以李蒙将军的英勇,加上你的才能,出师打败敌人,很短的时间就会成功。我从小爱好读书,长大考取了功名,才学不比别人差,可只做了一个县尉,又是在很偏僻荒凉的地区,离家几千里地,有重重关山阻隔。况且我的任期已满。下一个职务不知道什么时候才能任命。以我的才学,却因为受到选拔官员的办法的限制,再想求得晋级升官,怎么能有希望。将来只好回归农舍,老死田园了。听说你急人之难,重视同乡的感情,希望能伸出援助的手,保举我去军中服务,跟随你的左右,记录下战绩细节,沾你们一份功劳。等到胜利凯旋的时候,能够封赏到一个最小的官职,便是你对我高山一样的恩情,也是我刻骨铭心值得纪念的日子,不敢抱有太大的希望,但我要努力争取。仅表示我的恳切心情,请原谅我的唐突。特意写了这封信送去,以求得你的提携。郭仲翔接到吴宝安的信以后,很受感动。便向李蒙将军请示,决定任用吴宝安为管记。吴宝安还没有赶到,敌人就迎了上来。李蒙将军率兵达姚州,于敌兵交战将敌兵打败,大军乘胜追击,深入敌人腹地。敌人又杀了回来。将朝廷的军队打败,李蒙将军战死,军队也被消灭了,郭仲翔被敌军俘虏。敌人想要换取汉族的东西,被俘的人员,都可以和家里通信,让家里人拿东西往回赎,每人需要三十匹绢来换。吴保安赶到姚州,正是前方军队战败的时候,便滞留在姚州。郭仲翔在敌人的押解过程中给吴保安写信说:“你近来平安吧?你的来信还没来得及回复,军队就出发了,深入到敌人的巢穴,被敌人打败,李蒙将军阵亡,我成了俘虏,忍辱偷生,远在天涯地角,感叹自己的遭遇,想到家乡是多么的遥远。才谢过钟仪,居然被拘禁;不是箕子,却被迫成为奴隶。在湖边放羊,很像当年的苏武。希望有人像宫中射雁的故事一样,将我像李陵一样救回去。我自从身陷敌方,饱尝艰苦,身体遭受摧残,血泪流得像池水一样多,人生的艰难,我都受尽了,我是显贵的家庭出身,却成为极远地域的囚徒。暑去寒来,岁月流逝。思念亲属,想念家乡,精神难以控抑住,经常发狂,烦闷悲痛,眼泪流尽,别人在路上见了我的模样,都会可怜。我与你虽然没见过面,但是同乡的感情已经把我们连在一起。情趣相投,很想见到你的风采,经常睡觉梦见你。当时李蒙将军问起你,我介绍了你的情况,李蒙将军历来知道你的才学和名声,同意聘请你为管记。大军走远了,你来迟了,这是因为大军走以后你才赶到,不是我丢下你这个同乡。你祖上有德,上天保佑,没有赶上这场战事,得以保全性命和名声。如果你早到李蒙将军麾下效力,同我一起参谋军事,会同我一样成为极远地域的囚徒。我今天在这里,力气用尽,毫无办法。而敌人的规矩是允许亲友来赎人。我因为是宰相的侄儿,不同于其他人,所以被严加看护,必须拿一千匹绢来赎。就是此信发出的时候,仍需要一百匹缣。请你早一点将我的信送交我伯父,早一点来把我赎回去,使我的身体和灵魂能一起回到故乡。如果我的伯父上朝去了,难以通报见面,便请你做石父,将我从苦役中解救出来,使我能像春秋时的大夫华元一样逃脱归去。帮助援救人的事情,从古以来都是很难办的。因为你的道德高尚,大仁大义,声名响亮,所以才请你帮忙,丝毫不怀疑你的品质人格。如果你不怜悯,同世俗一样袖手旁观,则我只能生是战俘奴隶,死是少数民族地区的鬼了,还有什么指望?拜托你了,不要使我的希望落空。”吴保安接到信以后很着急,这时元振已经死了吴保安为了报答朋友的信任,决定设法赎回郭仲翔。他变卖了所有家产,买了二百匹绢前往南方,到达巂州,十年不回家,在那里做买卖,而后共得到七百匹绢,仍然没有凑够一千匹绢的数目。吴宝安的家历来贫穷。妻子仍然在遂州,吴宝安为了赎郭仲翔,毅然和家里断绝了来往。每当做买卖有一点收入,那怕只是一尺布,一升米,也积攒起来。后来他妻子挨饿受冻,没有办法独立生活下去,便带着幼小的儿子,骑着一头毛驴,前往泸南来找吴保安。在途中钱花光了,离姚州还有几百里地,她没有办法。便坐在路旁哭了起来。过路的人都替他悲伤。姚州都督杨安居沿着驿道去州府,看见吴保安的妻子在哭,奇怪地过去询问,吴保安的妻子说:“我的丈夫是遂州方义县尉吴保安,因为朋友被困在南方少数民族地区,所以设法去赎人,来到姚州,抛弃我们母子,十年不通音讯。我如今贫困,去寻找吴保安,钱花光了路还很远,所以悲伤地哭起来。”杨安居非常惊奇地说:“我到前面的驿站等你,资助你路费。”等到他们来到驿站,杨安居给了吴保安妻子几千文钱,并安排车马送她继续向前走。杨安居到了州府,立即将吴保安找来,握着他的手来到堂上坐下,对他说:“我常读古人的书,佩服古人做事,没想到亲眼见到了你的仁义行为。但也不必只顾及朋友的情义而抛弃妻子,去赎朋友,也不要这样做,我遇到你的妻子,想到你的道义,心中敬佩,想和你见面。我今天刚到,没有东西给你,便从仓库中借四百匹绢。资助你办这件事。等到朋友回来以后,我再慢慢地偿还所借的绢。”吴保安很高兴,取了绢,派人前往少数民族地区赎人,又过了二百天才将郭仲翔赎回来。郭仲翔来到姚州,衣衫褴褛,面容憔悴,不像个人的样子,他和吴保安见面以后,痛哭了一场,杨安居手下的郭尚书带郭仲翔洗了澡,换了衣服,然后坐下来喝酒吃饭。杨安居敬重吴保安的行为,对他非常好,于是让郭仲翔当了他所管辖地区的一名县尉。郭仲翔在少数民族地区呆的时间很长,知道那里的详细情况,派人到那里的部落买来十名少女,个个长得都很美丽。买来以后,他辞别杨安居要回北方去,将十名少女送给杨安居作为酬谢。杨安居不接受说:“我不是市俗小人,不要报答。只是因为敬佩吴保安的仁义,所以才帮助他办成这件事。你有亲人在北方,将她们换成养家的费用吧。”郭仲翔感谢地说:“我能够回来,是你的恩情,小命得以保留,是你赏给我的。郭仲翔就是死了,也不敢忘记你的再生之德。但是这些少数民族少女,是专门为你买来的。你今天推辞,我要以死请求你接受。”杨安居没有办法,看着十名少女中最小的一个说:“你既然一再请求,不敢违背了你的好意。这个女子最小,我很喜欢。今天为了这个女子,接受你的赠送。”辞退了其余的九个人。吴保安因为得到杨安居的帮助,也得到一大笔钱财回北方去了。郭仲翔回到家,已经离开亲人十五年了,他到了京城,因为有功劳被任命为蔚州录事参军,将母亲也接到蔚州,任期满了的时候,他母亲死了。他安葬了母亲,守孝期满以后说:“我被吴保安赎回来,所以才能担任官职奉养母亲,如今母亲死了,守孝已满,我可以去办我想办的事去了。”然后他便去找吴保安。而吴保安从方义县尉又被任命为眉州彭山丞,郭仲翔便赶往蜀郡,吴保安任期满了以后,没有能够返回家乡,夫妻两人都死在彭山,埋葬在当地。郭仲翔非常悲伤,制做了丧服,带着环麻丧杖,从蜀郡开始光着脚,一路哭着来到彭山,设酒菜祭奠完毕,将吴保安的骨头挖出来,每一节都用墨标上序号数字,以免重新安葬时遗失,然后装到口袋里。又将吴保安的妻子的骨头也挖出来,也做上标记以后装到竹笼里。他光着脚,亲自背着两个人的骨头,徒步走了几千里,来到魏郡。吴保安有一个儿子,郭仲翔对他如同对待自己的弟弟,他花费二十万文钱,隆重安葬了吴保安夫妻,并立了一块石碑记录功德。郭仲翔搭了一间茅屋,亲自在坟旁守孝三年。过后他被任命为岚州长史,又改任朝散大夫。他还提携吴保安的儿子当了官,并给他娶了媳妇,对其关怀备至。郭仲翔感激吴保安的心情始终不减。天宝十二年,他赴皇帝的殿庭,请求将自己的官职让给吴保安的儿子接任,官员们都很敬佩他。当初,郭仲翔被敌兵抓住,送给少数民族的首领作奴隶。主人很喜欢他,让他和主人吃一样的饭。一年以后,郭仲翔想念北方,逃跑后被抓了回来,就卖到另一个部落的首领洞主,洞主凶恶,让郭仲翔干重活,用鞭子打他,郭仲翔逃跑,又被抓回来就卖到另一个部落,这个洞主绰号叫“菩萨蛮”,郭仲翔呆了一年以后,再次逃走,又被追上抓了回来,又被转卖给另一个洞主。这个洞主见到郭仲翔生气地说:“你好逃跑,难以看住。”他叫人拿来两块木板,每块长数尺,命令郭仲翔站在两块木板中间,用钉子钉上,脚背上的钉子深达木头里面。每当干活,必须带着木板一起走。晚上被关在地牢,洞主亲自开门上锁。郭仲翔脚上的疮伤,经过许多年才好。这样过了七年,郭仲翔已经无法再继续忍受。吴保安派人去赎他,先找到他的第一个主人,然后辗转寻找,才使郭仲翔回归中原。