少年
外戚平羌第一功① ,生年二十有重封② 。直登宣室螭头上③ ,横过甘泉豹尾中④ 。别馆觉来云雨梦⑤ ,后门归去蕙兰丛⑥ 。灞陵夜猎随田窦⑦ ,不识寒郊自转蓬⑧ 。
【题解】
首联谓贵族少年凭藉自己是皇亲国戚、先世有战功,少小袭封侯爵。次联谓其骄纵至极,螭头殿上,可以直登,豹尾班中,横行而过。三联谓其别馆有云雨之欢,后院有淫逸之乐。末联谓其狐假虎威,游猎无度,不知寒郊贫士漂泊辗转之苦辛也。结句乃全诗之主旨,是才人贫士血泪的控诉。
【注释】
①外戚:不知所指为谁。冯注诗所指者,当为郭汾阳之裔。”《东观汉记·马防传》:“防(马援之子)征西羌,上嘉防功……防兄弟二人各六千户,防为颍阳侯,特以前参医乐勤劳,绥定西羌,以襄城、羹亭一千二百户增防,身带三缓,宠贵至盛。”《后汉书·马防传》:“马防,明德马皇后兄也。肃宗建初四年封颍阳侯,以平定西羌增邑千三百五十户。”
②重封:先有封号,再加一个封号。《汉书·樊哙传》:“赐重封。”
③宣室:汉未央宫正殿。螭头:指殿阶上所刻螭形花饰。《旧唐书·郑朗传》:“朗执笔螭头下。”《旧唐书·文宗纪》:“文宗太和九年,敕左右省起居赍笔砚及纸于螭头下记言记事。”曰“螭头上”,谓其侍近御座。
④甘泉:林光宫一曰甘泉宫,秦所造’汉武帝建元中增广之,周十九里,去长安三百里。《汉书·扬雄传》:“是时赵昭仪方大幸,每上甘泉常法从(从法驾也),在属车间、豹尾中。”注:“大驾属车八十一乘,作三行,尚书御史乘之,最后一乘悬豹尾。”
⑤别馆:别墅。云雨梦:楚怀王梦游高唐,神女自谓“旦为朝云,暮为行雨”。
⑥后门:《汉书·成帝纪》:“上始为微行出。”注于后门出……单骑出入市里,不复警跸,若微贱之所为,故曰微行。”蕙兰丛:谓姬妾成群。
⑦灞陵夜猎:《史记·李将军列传》:“广家与故颍阴侯孙屏野居蓝田南山中射猎。尝夜从一骑出,从人田间饮。还,至霸陵亭。霸陵尉醉,呵止广。广骑曰:‘故李将军。’尉曰:‘今将军尚不得夜行,何乃故也!’止广宿亭下。”田窦:武安侯田蚧,孝景后同母弟;魏其侯窦婴,孝文后从兄子。
⑧转蓬:飘荡不定的蓬草。曹植《杂诗》:“转蓬离本根,飘飘随长风。”