碧瓦
碧瓦衔珠树① ,红纶结绮寮② 。无双汉殿鬓③ ,第一楚宫腰④ 。雾唾香难尽⑤ ,珠啼冷易销⑥ 。歌从雍门学⑦ ,酒是蜀城烧⑧ 。柳暗将翻巷,荷欹正抱桥。钿辕开道入⑨ ,金管隔邻调⑩ 。梦到飞魂急,书成即席遥。河流冲柱转(11) ,海沫近槎飘(12) 。吴市蟕蠵甲(13) ,巴 翡翠翘(14) 。他时未知意,重叠赠娇饶(15) 。
【题解】
本篇是艳情诗。诗人所思念的女性为贵族之姬妾。首四句写其住所华丽,屋顶覆盖琉璃瓦,檐前玉树滴翠,华屋内有绝世无双的佳人。“雾唾”四句谓其咳唾生香,珠泪易销,欢颜掩饰内心的苦闷;陪酒放歌,意态从容自如。“柳暗”四句谓柳树掩荫着她的深院,只有风吹卷翻枝叶时才能瞧见;荷花斜欹,好似摊开手臂拥抱小桥。但见伊人乘钿车开路而入,但闻其调试金管之声隔墙传来。“梦到”四句谓梦中飞到她身旁,何其速也!但是写好了情书却无人传递,虽即席也觉得遥远。己之心魂环绕着伊人,如冲柱之河水,又如近槎之海沫,于其前后飘浮,可望而不可即。末四句谓愿赠以玳瑁、翠翘表达爱心,恐其未知我意,不如重叠为诗投赠美人。诗人有意引导我们跟着他的感觉走,将感情、感觉和意象作为审美对象,故能超妙入神,高人一等。
【注释】
①碧瓦:青绿色琉璃瓦。珠树:三珠树。《山海经·海外南经》:“三珠树在厌火国北,生赤水上.树如柏,叶皆为珠。”
②红纶:红色窗纱。绮寮:绮窗,雕成花格的窗子。
③张衡《西京赋》:“卫后(卫子夫)兴于鬒发。”李善注:“《汉武故事》:‘子夫得幸,头解,上见其美发,悦之。’”
④楚宫腰:见《效徐陵体赠更衣》及《梦泽》注。
⑤《庄子·秋水》:“子不见夫唾者乎?大者如珠,小者如雾。”
⑥珠啼:珠泪。
⑦《列子·汤问》:“昔韩娥东之齐,匮粮,过雍门,鬻歌假食。既去,而余音绕梁,三日不绝。”又:“韩娥曼声哀哭,一里老妇悲愁,垂涕相对,三日不食。娥复为曼声长歌,一里老幼喜跃抃舞,忘向之悲也。故雍门之人至今善歌哭,效娥之遗声。”
⑧《国史补》:“酒则剑南之烧春。”
⑨钿辕:即钿车。用金花钉缀在车辕上。
⑩金管:用黄金装饰的笙箫乐器。
(11)《尚书·禹贡》传:“砥柱,山名,河水分流,包山而过,山见水中若柱然。”苏雪林以为用尾生抱柱故事。传说战国时鲁国人尾生与女子约会于桥下,女子未来,河水上涨,尾生不去,抱桥柱淹死。见《庄子·盗跖》《战国策·燕》《史记·苏秦传》等。
(12)《后汉书·杜笃传》:“海波沫血。”注:“水沫如血。”《博物志·杂说》:“旧说云天河与海通,近世有人居海者,年年八月,有浮槎去来不失期。人有奇志,立飞阁于槎上,多赍粮,乘槎而去,芒芒忽忽,亦不觉昼夜,去十余日,奄至一处,有城郭屋舍甚严,遥望宫中多织妇,见一丈夫牵牛渚次饮之。”
(13)蟕蠵(chuí xié):海龟之类。甲有纹,可为饰物。《玉篇》:“蟕蠵似玳瑁而有文。”
(14) (zōng):赋。《说文》:“ ,南蛮赋也。”《晋书·食货志》:“巴人输 布,户一匹。”《晋中兴书》:“巴人谓赋为 ,因名巴 。”翡翠翘翠鸟的羽毛。可以饰钗,亦称翠翘。
(15)娇饶:美女。