十字水期韦潘侍御同年不至,时韦寓居水次故郭邠宁宅
十字水期韦潘侍御同年不至,时韦寓居水次故郭邠宁宅①
伊水溅溅相背流② ,朱阑画阁几人游?漆灯夜照真无数③ ,蜡炬晨炊竟未休④ 。顾我有怀同大梦⑤ ,期君不至更沉忧。西园碧树今谁主⑥ ?与近高窗卧听秋。
【题解】
义山在洛阳十字水游乐胜地期待韦潘侍御,而韦潘当时寓居伊水郭邠宁故宅,未至十字水与之同游,故慨然作此。首联谓十字水与溅溅之伊水分流,暗喻未能与韦潘同年相会;此地昔年多朱阑画阁,为游乐之地,今则萧条冷落,来游者几稀矣!颔联谓死者接踵,而浪费无数;生者豪奢,竞逐未休。腹联谓顾念富贵无常,有感于怀,真觉人生如梦也;期君到此,一诉衷情,而君竟不来,更令人深忧也。尾联谓如今邠宁故宅的主人是谁呢?你大概同他在楼上靠近窗扉之处卧听秋声也不胜感慨吧!屈复曰:“(韦潘)侍御必深恋宦途,诗有讽意。”
【注释】
①十字水:水名,在洛阳。白居易分司东都,有《二月二日》诗:“轻衫细马春年少,十字津头一字行。”水次:指伊水。郭邠宁:据《新唐书·郭子仪传》,郭子仪第六子暧尚升平公主,暧有五子,第二子钊,代宗朝以外孙为奉礼郎,累官至左金吾大将军改检校工部尚书,为邠宁节度使。韦潘:《新唐书·宰相世系表》:“韦潘字游之。”事迹不详。侍御:古代贵族的侍从官。同年:同榜进士。
②伊水:水名,即伊河。出河南卢氏县东南,东北流经嵩县、伊川、洛阳,至偃师,入洛河。溅溅:水流声。《乐府诗集·木兰诗》:“但闻黄河流水鸣溅溅。”溅溅读平声。
③漆灯:用漆点明的灯。《述异记》:“阖闾夫人墓周回八里,漆灯照烂如日月焉。”《史记》正义:“帝王用漆灯冢中,则火不灭。”李贺《南山田中行》:“石脉水流泉滴沙,鬼灯如漆点松花。”
④见《牡丹》注。
⑤《庄子·齐物论》:“且有大觉,而后知此其大梦也。”
⑥西园:曹操在邺都所建园名。曹丕《芙蓉池作》:“乘辇夜行游,逍遥步西园。”此谓郭邠宁故宅。碧树:鲍照《芜城赋》:“琏渊碧树。”注:“玉树也。”